بوکان میراث‌دار تمدن «مانا» و عروس «مکریان»

 به گزارش خبرنگار گردشگری بوکان‌هه‌وال؛ شهر زیبای بوکان با دارابودن صدها میراث تاریخی و طبیعی و فرهنگی کهن و مانا در حوزه جنوبی آبریز دریاچه ارومیه قطعاً می‌تواند یکی از مقاصد سفر نوروزی شما باشد.
شهر بوکان در جنوبی‌ترین نقطه استان آذربایجان غربی و در حدفاصل ۳۱ کیلومتری شهر سقز استان کردستان جدای از دارابودن مکان‌های تاریخی و گردشگری به علت موقعیت بی‌نظیر جغرافیایی یکی از کانون‌های مهم گردشگری در منطقه است.
 
 شهر بوکان با بیش از ۹۶ اثر ملی ثبت شده تاریخی از هزاره سوم قبل از میلاد تا دوره قاجاریه بی‌تردید می‌تواند یکی از کانون‌های اصلی گردشگران و دوستداران سفر باشد.
 
 تپه باستانی قلایچی مربوط به دوره ماناها و حکمرانی ایزرتو، محوطه‌های باستانی تبت و برده زرد جامانده از دوره ماد و آشور و همچنین مکان‌های دیگری همچون کلتپه، ناچیت نشان از تاریخ کهن این سرزمین است که می‌تواند مقصد مهمی برای گردشگران باشد.

 پرنده میش‌مرغ که در زبان محلی «چیرگ» نیز نامیده می‌شود، یکی از بزرگ‌ترین پرندگان ایران و از گونه‌های منحصربه‌فرد و بسیار مهم جانوری در جهان به شمار می‌آید که نسل آن با خطر انقراض روبرو است.
 
 این پرنده نادر (Otis tarda) نام دارد که جزو بزرگ‌ترین پرندگان گیاهخوار بوده و با جثه بزرگ و بال‌های کشیده و پرتوان، لقب سنگین‌ترین پرنده قادر به پرواز جهان را دارد.
 
پرنده افسانه‌‌ای میش مرغ
 میش‌مرغ طی سال‌های گذشته به دلیل محدودشدن زیستگاه‌های طبیعی، شکار بی‌رویه و اختلال در مناطق زیست و تخم‌گذاری، در معرض خطر انقراض بوده و به همین دلیل هم‌اکنون در فهرست قرمز اتحادیه جهانی حفاظت (IUCN) در طبقه آسیب‌پذیر (VU) قرار دارد.
 
 تخریب زیستگاه و تبدیل زمین‌های دیم به آبی (مکانیزه‌شدن کشاورزی) باعث کاهش نسل این گونه کمیاب در دهه‌های اخیر شده به‌طوری‌که جمعیت آن در کشور تنها محدود به بخش‌هایی از شهرستان‌های بوکان و مهاباد در آذربایجان غربی است.
 
 تپه باستانی قلایچی
 این تپه یکی از آثار باستانی بسیار قدیمی در آذربایجان غربی به شمار می‌رود که برای اولین‌بار در سال ۱۳۶۳ مورد کاوش‌های باستان‌شناسی قرار گرفت و آثاری از هزاره اول قبل از میلاد در آن کشف شد.
 آثار و کتیبه‌هایی که از تپه قلایچی به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که این تپه باستانی مرکز حکومت ماناها بوده که با دولت اورارتور در شمال غرب و آشور در غرب ایران معاصر بوده است.
 بر اساس کتیبه سنگی که در این محوطه کشف شده است و باتوجه‌به شرح لشکرکشی سارگن پادشاه آشوری این محل را همان ایزیرتو می‌دانند که در کتیبه سارگن شاه آشوری از آن یاد شده است.
 
 معماری ساختمان‌ها، دیوارهای محیطی به‌ویژه بخش باقی‌مانده حصار دوره قدیم در مرکز تپه در اثر حفاری‌های مختلف آشکار شده است این تپه تالارهای بزرگ، اتاقک‌های مربوط به خدایان خیر و شر، کتیبه سنگی، ابنیه و آثار سنگی، سنگ‌فرش‌های جلو تالار دارد و یک بنای مذهبی است.
 
 از قسمت‌های دیگر تپه قلایچی بقایایی از یک معبد چلیپایی شکل، قربانگاه، اتاق‌های جانبی، حیاط‌های تراس‌بندی شده، حیاط‌های سنگ‌فرش، سطوح سکوهای آجری و دیوارهای حایل بین بخش مذهبی و غیرمذهبی نیز کشف شده است.
 علاوه بر معبد مرکزی، برج‌ها و دیوارهای مربوط به آن، حیاط سنگ‌فرش، پله‌هایی که به این حیاط متصل می‌شود، اتاق‌هایی با اندود گل اخری و نقاشی‌هایی با رنگ‌های سیاه و آبی و آجرهای منقوش دارای موضوعات انسانی، هندسی و گیاهی مانند انسان بال‌دار، مهره‌های تزیینی، وسایل زینتی، تعداد زیادی دانه‌های گردن‌بند از جنس سنگ‌های معدنی، عقیق و برنز، قطعاتی از شیشه و انواع گل‌میخ‌های سفالی در اندازه‌های بزرگ از دیگر آثار به‌دست‌آمده از این تپه است که برخی از این آجرها و اشیای کشف شده از این منطقه در موزه ارومیه و توکیو در ژاپن نگهداری می‌شوند.
 در این تپه، دوره‌های باستانی عصر آهن دو (۱۲۰۰ تا ۸۵۰ پیش از میلاد) و عصر آهن سه (۸۵۰ تا ۵۵۰ پیش از میلاد) مشاهده شده است.

پل تاریخی سلطان بوکان یادگاری از دوران صفویه
 
 این پل در یکی از روستاهای بخش مرکزی بوکان واقع در «ایل گورک» این شهرستان و در نزدیکی روستای «زیرا ندول» واقع شده است.
 
 برای ساخت این پل یک دهنه از سنگ‌چین خشک استفاده شده و با گذشته ۶۰۰ سال از ساخت آن تنها قسمتی از گوشه شرقی پل دچار آسیب جزئی شده است که به گفته مسئولان امسال مرمت و بازسازی می‌شود.
 فنون معماری این پل و قوس مناسبی که برای آن در نظر گرفته شده تحمل آن را افزایش داده و موجب پایداری آن تاکنون شده است، این پل تاریخی توسط بداق سلطان در روزگار سلطنت شاه سلیمان صفوی حکومت منطقه «مکری» را بر عهده داشته ساخته شده و به‌واسطه وی آثار ارزشمند از آن دوره برجامانده است.
 
 کارشناسان میراث‌فرهنگی نیز معتقدند محلی که پل در آن ساخته شده، مکان تلاقی ۲ شاخه از جویبارهای رودخانه سیمینه‌رود بوده و برای ساخت این بنا به‌احتمال زیاد از داربست چوبی استفاده شده و نوک طاق بزرگ در حدود هشت متر ارتفاع دارد و پل به‌احتمال زیاد در فصل کم آب سال احداث شده است.
 
 مصالح به‌کاررفته در بنای پل، عامل مؤثری در استحکام و استقامت در برابر سوانح طبیعی و یکی از عوامل ایستایی بنا در قرون متمادی بوده و برای ساخت آن از ساروج استفاده شده و سه‌پایه پل بر روی پی به‌صورت صخره آبی‌رنگ به ارتفاع حدود ۲ متر ساخته شده است.
 
 این پل با ۲۰ متر طول و ۳۵۰ سانتی‌متر عرض از ۲ طاق رومی تشکیل شده که طاق کوچک‌تر با عرض سه متر و ارتفاع یک متر و ۳۰ سانتی‌متر و طاق بزرگ‌تر با عرض ۶ متر و ارتفاع سه متر و ۲۰ سانتی‌متر از باشکوه‌ترین قسمت‌های این اثر است.

 مقبره سردار بوکان
 این بنا در شهر بوکان در داخل بوستان ملت و در قلب شهر بوکان قرار گرفته و مربوط به دوره قاجاریه است.
 زیربنای مقبره در سطح ۱۹۸ مترمربع بوده و دارای یک گنبد مرکزی، ایوان و دو دهلیز در طرفین است و مصالح بکار رفته در بنای آن در قسمت پی از سنگ لاشه به‌صورت تفلیس و دیوارها و گنبد و طاق‌ها از آجر چهارگوش است.
 در ضلع جنوبی که ورودی بنا را تشکیل می‌دهد، ایوانی با دو ستون سنگی قرار گرفته است که زیبایی خاص به مجموعه‌داده است، مقبره مذکور مدفن خانواده سردار «عزیزمان مکری» داماد امیرکبیر و فرمانده کل قشون ناصرالدین‌شاه قاجار بوده است.
 
 بنای مذکور با معماری سنتی یکی از آثار قدیمی ارزشمند بوکان است که به علت احترام خاص مردم به این مکان معمولاً مورد بازدید اهالی بوکان قرار می‌گیرد.
 در کنار این آثار تاریخی، باستانی و مذهبی در شهرستان بوکان غار جدیدی در سالهای اخیر کشف شده که در نوع خود در ایران بی‌نظیر بوده و زیبایی‌های آن از بسیاری جهات شبیه غارهایی چون علی‌صدر در همدان و سهولان در مهاباد است.
 
 
 
 بوکان سرزمین رودهای پرآب
 
 تالاب فصلی «قره‌گُل»، سد شهید کاظمی و رودخانه سیمینه‌رود از مهم‌ترین زیستگاه‌های پرندگان آبزی و کنار آبزی در شهرستان بوکان به شمار می‌روند.
 
 سیمینه‌رود یکی از رودهای مهم آذربایجان غربی است که از کوهستان‌های منطقه مهاباد، سقز، بانه و کردستان عراق سرچشمه می‌گیرد و پس از عبور از شهر بوکان و اطراف شهر میاندوآب به دریاچه ارومیه می‌ریزد.
 
 این رودخانه از جنوب شهرستان میاندوآب گذشته و پس از آنکه زمین‌های فراوانی را در محدودهٔ این شهرستان آبیاری کرد به دریاچه ارومیه می‌ریزد.
 
 طول سیمینه‌رود ۲۰۰ کیلومتر و مساحت حوضه آبگیر آن ۲ هزار و ۹۰ کیلومترمربع و متوسط آب سالانه آن معادل ۶۴۰ مترمکعب است.
 
 بوکان مابین ۲ رودخانه سیمینه و زرینه‌رود در جنوب استان آذربایجان غربی قرار دارد
 سد شهید کاظمی
 سد شهید کاظمی یا سد بوکان برای تنظیم و استفاده از آب و سیلاب‌های رودخانه زرینه جهت آبیاری اراضی پایین‌دست سدی در محل جنوب شرقی بوکان بر روی این رودخانه بسته شده است.
 این سد در فصل بهار و تابستان بهترین مکان برای تفریح گردشگران بشمار می‌رود به‌گونه‌ای که بسیاری از مردم بوکان و شهرهای اطراف آن برای گردش به این مکان سرسبز و پرطراوت می‌روند.
 این سد خاکی با هسته رسی بوده و در ۳۵ کیلومتری جنوب شرقی بوکان در استان آذربایجان غربی قرار گرفته و در مسیر رودخانه زرینه‌رود قرار دارد، کار احداث این سد در سال ۱۳۴۶ باهدف تأمین آب کشاورزی، شرب و برق منطقه توسط شرکتی اتریشی آغاز و در سال ۱۳۵۰ افتتاح شد.
 
 طول تاج این سد ۵۳۰ متر و ارتفاع آن از پی ۵۰ متر است با افزایش حجم مخزن سد در سال ۱۳۸۴ حجم کل مخزن سد به ۷۶۲ میلیون مترمکعب رسید.

تالاب «قره‌گُل» بوکان

در پی بارش های خوب اسفند ماه و سیلابی شدن سیمینه‌رود، آبگیری تالاب «قره‌گُل» که جزو تالاب‌های فصلی این شهرستان به شمار می‌رود آغاز شد و با آغاز احیای این تالاب فصلی در حال حاضر شاهد ورود پرندگان آبزی و کنارآبزی مانند چنگر، مرغابی کله سبز، کاکایی صورتی و خاکستری و پرستوی دریایی به آن هستیم.

آبگیری و احیای دوباره تالاب «قره‌گُل» و ورود پرندگان آبزی و پرندگان کنارآبزی به آن مایه خوشحالی دوستداران محیط زیست این شهرستان، مردم منطقه و کشاورزان شده است.

با احیای کامل این تالاب عمق آب در قسمت غربی و بالا دست تا یک متر و در قسمت شرقی و چسپیده به آب بند عمق آب به بیش از ۲ متر خواهد رسید.

قرار است که بیش از چهار میلیون مترمکعب آب از رودخانه سیمینه رود به تالاب قره گل تخصیص یابد.

تالاب فصلی «قره‌گُل» در ۳۰۰ هکتار مساحت دارد و در ۴۰ کیلومتری بوکان و در حاشیه جاده بوکان – میاندوآب واقع شده است.
کوه طرغه

طَرَغه نام کوهی در ۲۲ کیلومتری غربی شهر بوکان است جنس کوه از سنگ‌های آهکی و از نوع سوخته و ارتفاع آن ۲ هزار و ۲۲۴ متر و در خط راس اصلی رشته کوه‌های زاگرس قرار دارد.

این کوه یکی از بلندترین کوه‌های جنوب استان آذربایجان غربی و جایگاه صعود کوه‌نوردان منطقه و کشور است و علاوه بر وجود ۲ پایگاه برای استراحت کوهنوردان، دارای آثار سنگ تراشیده شده و بناهای تاریخی مربوط به عهد مغول و ایلخانان است.

در میان مردم منطقه افسانه‌های زیادی دربارهٔ کوه طرغه نقل می‌شود ریشه نام این کوه برگرفته از نام مغولی طرقایی یا «تراغای» است، تراغای نام پدر تیمور گورکان معروف به تیمور لنگ بود.

شهرستان بوکان دارای آثار و ابنیه های باستانی و تاریخی و مذهبی از جمله قلعه سردار، مسجد جامع، گنبد سردار، مسجد حمامیان، زندان آغجیوان، تپه سماقان، تپه قاراوه حاج شیخ گل، پیرمحمد، پیر اسماعیل و خانقاه زنبیل است.

جدای از این وجود اولین قبرستان دوره اسلامی در بالای کوه چهل صحابه واقع در روستای گل‌تپه، سد سردار مربوط به دوره ناصرالدین شاه در ۱۵ کیلومتری مسیر بوکان به روستای قورمیش، دغمه های سنگی و بی نظیر عباس‌آباد و کندرسی واقع شده در روستاهای قوراوه و ایلانی، غار کونه کوتر قلایچی و به‌ژنگ به‌سر و صدها اثر تاریخی و طبیعی دیگر بوکان را مکانی منحصر به فرد برای حضور گردشگران تبدیل کرده هرچند لازم است زیرساخت های سخت افزاری و نرم افزاری برای جذب گردشگر فراهم شود.

انتهای خبر